Η Ετήσια Έκθεση της ΕΘΑΑΕ για την Ποιότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης 2022 – Απογοητευτική η κατάσταση

Αναδημοσίευση από sep4u.gr

Η Ετήσια Έκθεση της ΕΘΑΑΕ για την Ποιότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης 2022 – ethaae_2022

Το 2022 το προφίλ των ΑΕΙ στην Ελλάδα δεν παρουσίασε ιδιαίτερες μεταβολές, ωστόσο διαπιστώθηκαν σημαντικές αυξήσεις σε ορισμένα βασικά μεγέθη, όπως η αύξηση των προσφερόμενων ΠΜΣ στη χώρα (+82 ΠΜΣ) και η αύξηση των αποφοίτων ΠΜΣ (+3.464 άτομα).

Ο φοιτητικός πληθυσμός εμφανίζεται ως ένας από τους υψηλότερους μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά και διεθνώς, κυρίως λόγω των υψηλών ποσοστών φοιτητών, οι οποίοι καθυστερούν την αποφοίτησή τους για πολλά έτη πέραν του κανονικού χρόνου σπουδών. Από την εφαρμογή της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (2021) και εφεξής, εμφανίζεται μια μικρή ποσοστιαία μείωση των εισακτέων, συγκριτικά με τα αντίστοιχα μεγέθη του προηγουμένου έτους. Ωστόσο, οι κάτοχοι πτυχίου ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι κατά τι λιγότεροι σε ποσοστό από τον μέσο όρο της ΕΕ και του ΟΟΣΑ για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Επομένως, τα υψηλά ποσοστά φοιτητικού πληθυσμού για τη χώρα μας δεν μετατρέπονται και σε υψηλά ποσοστά πτυχιούχων εξαιτίας των χαμηλών ρυθμών αποφοίτησης. Η χώρα πρέπει να εστιάσει στο χρόνιο αυτό φαινόμενο, να προσδιορίσει τις αιτίες ώστε να εφαρμόσει κατάλληλη στρατηγική για την εξάλειψη του φαινομένου.

Η δημόσια χρηματοδότηση των ΑΕΙ σημείωσε νέα αύξηση από το προηγούμενο έτος κατά 12,10% και η εξωτερική χρηματοδότησή τους, αύξηση κατά 14,17%. Συνεχής αύξηση της χρηματοδότησης των ΑΕΙ σημειώνεται για 4^η συνεχή χρονιά από το 2018.

Η ερευνητική παραγωγή στην Ελλάδα, εμφανίζεται σε σχετικά καλό επίπεδο ως προς τα συνολικά μεγέθη συγκρινόμενη με τις χώρες της Ευρώπης, καταλαμβάνοντας την 16^η θέση στις ερευνητικές δημοσιεύσεις μεταξύ 51 χωρών, σύμφωνα με στοιχεία της Scimago. Εντούτοις, μια πιο προσεκτική σύγκριση με τον κανονικοποιημένο δείκτη δημοσιεύσεις ανά ερευνητή, εμφανίζει την Ελλάδα στην 28^η θέση μεταξύ 51 χωρών. Επιπλέον, ο δείκτης αυτός υποχώρησε κατά 23% από το 2012 έως το 2021 σημειώνοντας πτώση 0,15 από τιμή 0,77 που είχε το 2012 έναντι της τιμής 0,60 που είχε κατά το 2021.

Συνεπώς, η γενικότερη εικόνα των ΑΕΙ σε ερευνητικούς δείκτες δεν είναι τόσο ενθαρρυντική, αφού, το πλήθος του ερευνητικού δυναμικού παρουσιάζει στασιμότητα, η ερευνητική χρηματοδότηση και η ερευνητική δαπάνη στα ΑΕΙ, σχετική συρρίκνωση. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να κινητοποιήσει τόσο τα ΑΕΙ όσο και την πολιτεία και τους εμπλεκόμενους θεσμούς για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή συγκεκριμένης ερευνητικής στρατηγικής στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Διεθνείς Οίκοι Κατάταξης Πανεπιστημίων – η θέση των ελληνικών πανεπιστημίων

Η θέση των Ελληνικών ΑΕΙ στις διεθνείς κατατάξεις το 2022 εμφανίζεται ελάχιστα βελτιωμένη μόνο για 3 ή 4 ΑΕΙ από το σύνολο των 25. Για τα περισσότερα ΑΕΙ εμφανίζεται ελαφρώς επιδεινωμένη συγκριτικά με το προηγούμενο έτος.

Από τη μελέτη της κατάταξης των ελληνικών πανεπιστημίων στους συγκεκριμένους οίκους αξιολόγησης, εξάγονται τα κάτωθι συμπεράσματα:
• Στο σύστημα Webometrics, μόνο 3 ιδρύματα εμφανίζονται να έχουν βελτιώσει τις επιδόσεις τους σε σχέση με το 2021 και 24 ιδρύματα έχουν λιγότερο καλές επιδόσεις.
• Στο σύστημα της Scimago, στα περισσότερα ιδρύματα (16) καταγράφεται επιδείνωση των επιδόσεών τους, ενώ μόνο 4 εμφανίζονται να έχουν σημειώσει βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά .
• Στο σύστημα URAP, 11 ιδρύματα εμφανίζονται να έχουν επιδείνωση των επιδόσεών τους ενώ 7 ιδρύματα παρουσιάζονται να έχουν βελτιώσει τη θέση τους.
• Στο σύστημα THE, 3 ιδρύματα εμφανίζονται χωρίς μεταβολή ως προς το 2021, 1 ίδρυμα έχει βελτιώσει την επίδοσή του και 6 ιδρύματα εμφανίζουν επιδείνωση των επιδόσεών τους. Σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά περιλαμβάνονται επιπλέον 3 ιδρύματα.
• Στο σύστημα QS, 3 ιδρύματα έχουν βελτιώσει την επίδοσή τους, 2 σημειώνουν επιδείνωση και 1 εμφανίζεται στο ίδιο επίπεδο με το 2021.
• Στο σύστημα ARWU, σε όλα τα ιδρύματα παρατηρείται σταθερότητα ως προς την προηγούμενη χρονιά.
• Στο σύστημα NTU καταγράφεται βελτίωση σε 3 ιδρύματα και επιδείνωση στα υπόλοιπα.
• Στο σύστημα CWUR, 5 ιδρύματα έχουν βελτιώσει την επίδοσή τους ενώ σε 6 σημειώνεται επιδείνωση.

Στις τρεις πρώτες θέσεις των πανεπιστημίων με τις περισσότερες εμφανίσεις συνολικά στα εννέα (9) διεθνή συστήματα κατάταξης περιλαμβάνονται το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Κρήτης με 9 εμφανίσεις, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Πανεπιστήμιο Πατρών με 8 εμφανίσεις, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με 7 και ακολουθούν το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με 6 εμφανίσεις (Σχήμα 49).

Μαθησιακό περιβάλλον

Οι συχνότερες αδυναμίες του μαθησιακού περιβάλλοντος σχετίζονται με τις υποδομές που θα πρέπει να βελτιωθούν/επεκταθούν και να συντηρηθούν, το ανεπαρκές αριθμητικά προσωπικό υποστήριξης, το έλλειμμα αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών, τη μειωμένη χρηματοδότηση, τα θέματα υγιεινής και ασφάλειας των εγκαταστάσεων και τη διασύνδεση με την αγορά εργασίας.

Ποσοστό φοιτητικού πληθυσμού της ΕΕ27 ανά χώρα

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στην ΕΕ των 27 κρατών, το 2022, το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 25-34 που διαθέτουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (επίπεδα 5-8) υπολογίζεται στο 42%, οριακά αυξημένο από το 41,4% τους προηγούμενου έτους (2021). Εστιάζοντας στους νέους πτυχιούχους, ηλικίας 25-34, οι οποίοι αποτελούν τον πυρήνα του εργατικού δυναμικού μιας χώρας για τις επόμενες δεκαετίες, η χώρα μας βρίσκεται πολύ κοντά στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ με ποσοστό 44,18%.

Στην ΕΕ, την τελευταία τριετία, η Γερμανία είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό φοιτητών. Το 2021 είχε 3.351.573 φοιτητές, που αντιστοιχεί στο 18,42% του συνόλου των φοιτητών της ΕΕ (Σχήμα 28). Ακολουθούσαν η Γαλλία με 2.809.289 φοιτητές (15,44% του συνόλου), η Ισπανία με 2.261.063   φοιτητές (12,42% του συνόλου), η Ιταλία με 2.096.778 φοιτητές (11,52% του συνόλου) και η Πολωνία με 1.347.799 φοιτητές (7,41% του συνόλου). Η Ελλάδα με 843.832 εγγεγραμμένους φοιτητές αντιστοιχεί στο 4,64% του συνόλου των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από εκείνο των χωρών αντίστοιχου πληθυσμιακού μεγέθους, όπως του Βελγίου (2,97% του συνόλου), της Πορτογαλίας (2,22% του συνόλου) ή της Ουγγαρίας (1,58% του συνόλου).

Ποσοστό αποφοίτων επί των φοιτητών

Το 2021, στο ποσοστό αποφοίτων επί των φοιτητών (Σχήμα 30), η Ελλάδα κατείχε την τελευταία θέση στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών, με ποσοστό μόλις 9,69%, το οποίο απέχει πολύ από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (23,28%). Και σε αυτή την περίπτωση παρατηρείται σημαντική στρέβλωση από τη συμπερίληψη των ανενεργών φοιτητών στο σύνολο του φοιτητικού πληθυσμού της Ελλάδας. Τη δεύτερη δυσμενέστερη επίδοση εμφανίζει η Τουρκία (14,09%), ενώ σε χαμηλές θέσεις βρίσκονται οι Κάτω Χώρες (18,23%) και η Σουηδία (18,04%). Τα υψηλότερα ποσοστά αποφοίτων επί των φοιτητών στην Ευρώπη εμφανίζουν η Ιρλανδία (38,94%) και η Γαλλία (31,47%).

Aπασχόληση των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Η Ελλάδα είναι η χώρα της Ευρώπης με το χαμηλότερο ποσοστό απασχόλησης αποφοίτων Ανώτατης Εκπαίδευσης και αντίστοιχα, με το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας σε πτυχιούχους. Ωστόσο, η μαζική παραγωγή των αποφοίτων σε επιστημονικούς κλάδους που αντιμετωπίζουν, ήδη, ανεργία δεν πρέπει να συνεχίζεται. Για τον λόγο αυτό, το θέμα της αναδιάρθρωσης του ακαδημαϊκού χάρτη έχει βαρύνουσα σημασία μεταξύ των θεμάτων της μεταρρύθμισης στην Ανώτατη Εκπαίδευση.

Η απασχόληση των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (επίπεδα 5-8) ηλικίας 25-34 ετών στην Ελλάδα κυμαίνεται διαχρονικά σε επίπεδα κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, ο οποίος είναι σταθερά πάνω από 80% την περίοδο 2011-2021. Το ποσοστό απασχόλησης αποφοίτων ΑΕΙ ηλικίας 25-34 στην Ελλάδα βαίνει μειούμενο από το 2011 (69,35%) ως το 2013 (62,14%) και στη συνέχεια αυξάνεται κατ’ έτος έως το 2019 (72,83%). Ωστόσο, το 2020 υποχωρεί στο 70,3% και η πτωτική πορεία συνεχίζεται και το 2021 (69,45%), παρουσιάζοντας ποσοστό οριακά κοντά στο 69,35% του 2011.

Η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις των χωρών του ΟΟΣΑ τόσο στην απασχόληση των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 25-64 (76,14%) όσο και των νέων αποφοίτων ηλικίας 25-34 (69,45%) (επίπεδα 5-8) απέχοντας άνω των 15 ποσοστιαίων μονάδων από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. . Όσον αφορά τις αποδοχές των πτυχιούχων, η Ελλάδα βρίσκεται σε σχετικά χαμηλή θέση μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, απέχοντας 17 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο. Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η ανεργία των πτυχιούχων συνολικά, στην Ελλάδα, εξακολουθεί να βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο των χωρών της ΕΕ27, παρόλο που παρουσιάζει τη μεγαλύτερη μείωση μεταξύ των ετών 2018-2022. Το ποσοστό ανδρών επί των ανέργων πτυχιούχων ΑΕΙ είναι κατά σχεδόν 28 ποσοστιαίες μονάδες μικρότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών.

Ανεργία πτυχιούχων ΑΕΙ στην Ευρώπη
Συγκριτικά με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ελλάδα είχε, το 2022, το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (12,8%) -αν και μειωμένο από το 17% το 2021- στους πτυχιούχους ΑΕΙ ηλικίας 25-39, αρκετά πιο πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (ΕΕ27) 4,3%. Μετά την Ελλάδα, τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας εμφάνισε η Ισπανία (9,2%) και ακολουθούν η Σερβία (8,3%), η Κροατία (7,4%) και η Κύπρος (7%). Τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας στους πτυχιούχους ΑΕΙ ηλικίας 25-39 εμφανίζουν η Τσεχία (μόλις 1%), η Πολωνία (1,5%), η Ουγγαρία (1,8%), η Ρουμανία και η Μάλτα (2%) (Σχήμα 18).

#Αναλογία φοιτητών/διδασκόντων στην Ευρώπη
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 202154, την καλύτερη αναλογία φοιτητών/διδασκόντων εμφανίζει το Λουξεμβούργο (5/1), η Μάλτα (9/1), η Νορβηγία και η Σουηδία (10/1) και η Ουγγαρία (11/1). Τις υψηλότερες αναλογίες εμφανίζουν η Κύπρος (26/1), το Βέλγιο και η Τουρκία (22/1), η Ρουμανία, η Σερβία και η Ιταλία (21/1). Στην Ελλάδα55 αντιστοιχούν 47 φοιτητές ανά διδάσκοντα (Σχήμα 34)

Ο εθνικός μέσος όρος, σύμφωνα με τα στοιχεία που κατέθεσαν τα ΑΕΙ στο ΟΠΕΣΠ της ΕΘΑΑΕ, ήταν 20%. Θεωρείται αρκετά χαμηλός και σε συνδυασμό με τις τιμές του Δείκτη Α1.3, καταδεικνύει την δυσκολία που έχουν οι Έλληνες φοιτητές να πάρουν το πτυχίο τους εντός της τυπικής διάρκειας των σπουδών τους. Δεκατρία ιδρύματα (13) από τα 23 έχουν ποσοστό αποφοίτων στην κανονική διάρκεια σπουδών πάνω από τον μέσο όρο, με τις καλύτερες επιδόσεις να σημειώνονται από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (43%), το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (34%), το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Πανεπιστήμιο Πειραιώς (32%) και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (31%). Οι χαμηλότερες επιδόσεις σημειώνονται από την ΑΣΠΑΙΤΕ (0%), το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο και το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος (1%), το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και το Πολυτεχνείο Κρήτης (9%).

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΗΣ

Ο εθνικός μέσος όρος βρίσκεται στο 0,5 που σημαίνει ότι οι φοιτητές μας χρειάζονται στον μέσο όρο σχεδόν 6 χρόνια για να ολοκληρώσουν ένα 4-ετές πρόγραμμα σπουδών. Οι καλύτερες επιδόσεις σημειώνονται από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (0,25), το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (0,37), το Πανεπιστήμιο Αιγαίου (0,38) και το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (0,38). Επιδόσεις πάνω από τον αριθμητικό μέσο του συνόλου των ΑΕΙ (0,5), που σημαίνει ότι οι φοιτητές καθυστερούν περισσότερο να πάρουν το πτυχίο τους, σημειώνονται στο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (0,93), το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος (0,69), το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (0,67) και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο (0,61). Τα υπόλοιπα ιδρύματα κινούνται κοντά στον μέσο όρο (0,41 έως 0,58).

 Μέσο πλήθος επιστημονικών δημοσιεύσεων με κριτές ανά μέλος ΔΕΠ, 2021

Μέσο πλήθος αναφορών (citations) ανά μέλος ΔΕΠ, 2021

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

To ΕΜΠ έχει το υψηλότερο κόστος/φοιτητή και την μεγαλύτερη χρηματοδότηση από όλα τα ΑΕΙ.